Key Takeaway
ยุคปัจจุบันที่การเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและเชื่อมโยงทั่วโลก การทำความเข้าใจเกี่ยวกับ Soft Power จึงมีความสำคัญมากขึ้นกว่าเดิม โดย Soft Power คือความสามารถในการดึงดูดและโน้มน้าวใจโดยไม่ใช้การบังคับ แต่ผ่านทางวัฒนธรรม ค่านิยม หรือแนวคิดที่เป็นที่ยอมรับในระดับสากล เพื่อสร้างความสัมพันธ์ที่ดีและสนับสนุนผลประโยชน์ในระยะยาว
ในบทความนี้เราจะสำรวจว่า Soft Power คืออะไร พร้อมยกตัวอย่าง และทำไมถึงมีอิทธิพลต่อการเปลี่ยนแปลงในสังคมต่างๆ ทั่วโลก
ซอฟต์เพาว์เออร์ (Soft Power) คือ แนวคิดที่เกิดจาก ดร.โจเซฟ เนย์ (Joseph Nye) ซึ่งอธิบายว่าเป็น "ความสามารถในการทำให้ผู้อื่นยอมรับหรือสนใจสิ่งที่คุณต้องการโดยไม่ใช้การบังคับ" เป็นการโน้มน้าวใจและดึงดูดผู้คนให้เห็นด้วยหรือยอมรับสิ่งต่างๆ ผ่านทางวัฒนธรรม ค่านิยม และวิถีชีวิต เช่น อาหาร ดนตรี ภาพยนตร์ ศิลปะ หรือบุคคลที่มีอิทธิพลทางความคิด เพื่อสร้างภาพลักษณ์ที่ดีและสร้างความสัมพันธ์ในระยะยาว
มีหลายตัวอย่างของ Soft Power ระดับโลกที่หลายคนคุ้นเคย ซึ่งใช้ซอฟต์เพาว์เออร์ในการสร้างอิทธิพลและความสัมพันธ์ที่ดีในระดับสากล ผ่านทางวัฒนธรรม ค่านิยม และแนวคิดต่างๆ เช่น
มังงะหรือการ์ตูนญี่ปุ่นที่วาดเป็นช่องๆ เริ่มต้นในช่วงปลายศตวรรษที่ 18 และขยายตัวอย่างรวดเร็วหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 กระแสความนิยมในมังงะเติบโตอย่างต่อเนื่องและส่งผลต่อการผลิตสินค้าหลายประเภท ความสำเร็จของอุตสาหกรรมการ์ตูนญี่ปุ่นไม่ได้แค่ทำให้ญี่ปุ่นเป็นผู้นำในวงการนี้ แต่ยังสะท้อนถึงการใช้ Soft Power ในการสร้างอิทธิพลผ่านวัฒนธรรมและค่านิยมที่สามารถเชื่อมโยงกับกลุ่มคนทั่วโลก
ความสำเร็จในอุตสาหกรรมการ์ตูนญี่ปุ่นยังเชื่อมโยงกับความสำเร็จในอุตสาหกรรมอื่นๆ และมีอิทธิพลต่อเศรษฐกิจของญี่ปุ่น แม้ธุรกิจบางส่วนจะได้รับผลกระทบจากโควิด-19 แต่ในปี 2021 รายได้จากมังงะทั้งแบบสิ่งพิมพ์และดิจิทัลในญี่ปุ่นยังสามารถสร้างรายได้สูงถึง 6.76 แสนล้านเยน เพิ่มขึ้น 10.3% จากปี 2020 ตามรายงานจากสมาคมสำนักพิมพ์และสถาบันวิทยาศาสตร์การพิมพ์ของญี่ปุ่น
เกาหลีใต้เป็นหนึ่งในประเทศที่ใช้ Soft Power เป็นยุทธศาสตร์สำคัญในการผลักดันอิทธิพลทางวัฒนธรรมและความเชื่อให้แพร่หลายไปทั่วโลก โดยการส่งเสริม Pop Culture ผ่านภาพยนตร์ ซีรีส์ และวงดนตรี K-Pop ที่ได้รับความนิยมอย่างล้นหลาม
นอกจากนี้เกาหลีใต้ยังได้ดำเนินนโยบาย Soft Power ควบคู่ไปกับนวัตกรรม ผ่านความร่วมมือระหว่างภาครัฐและเอกชนภายใต้นโยบาย Growth on Innovation ซึ่งช่วยเสริมสร้างความเข้มแข็งทั้งในด้านเศรษฐกิจและการขยายอิทธิพลทางวัฒนธรรมให้ทั่วโลก
สหรัฐอเมริกานอกจากจะมีฐานทัพและเศรษฐกิจที่ใหญ่ที่สุดในโลกแล้ว ยังมีอิทธิพลทาง Soft Power ที่เด่นชัด โดยเฉพาะจากภาพยนตร์ Hollywood ที่สร้างรายได้มหาศาลจากทั่วโลก ภาพยนตร์ที่มีชื่อเสียง เช่น จักรวาลฮีโร่ของ Marvel และ DC ฅนเหล็ก Terminator การ์ตูนแอนิเมชันเรื่อง Frozen ที่มีตัวละครเอลซ่า และ สโนว์ไวท์กับคนแคระทั้งเจ็ด ซึ่งเป็นเรื่องราวที่หลายคนคุ้นเคยมาตั้งแต่เด็ก
เยอรมนีมีชื่อเสียงในด้านคุณภาพการผลิตยานพาหนะมานาน ตั้งแต่สมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 เมื่อรถถัง Panther ของกองทัพนาซีเยอรมัน สร้างความน่าเกรงขามในยุโรป ด้วยความรวดเร็วและความแข็งแกร่งที่ช่วยให้สามารถจู่โจมข้าศึกได้อย่างมีประสิทธิภาพและคว้าชัยในหลายสมรภูมิ
จนถึงปัจจุบัน เยอรมนียังคงเป็นผู้นำในอุตสาหกรรมยานยนต์ โดยมีแบรนด์รถระดับโลก เช่น Mercedes Benz, Porsche, BMW, Audi และ AMG ที่ผลิตรถยนต์พรีเมียมคุณภาพสูง ซึ่งถือเป็น Soft Power ที่สะท้อนถึงความหรูหราและระดับความเหนือชั้นของประเทศ
ชื่อของสโมสรฟุตบอลยักษ์ใหญ่จากอังกฤษ เช่น ลิเวอร์พูล แมนเชสเตอร์ ยูไนเต็ด แมนเชสเตอร์ ซิตี เชลซี และอาร์เซนอล เป็นที่รู้จักทั่วโลก โดยเฉพาะแมนเชสเตอร์ ยูไนเต็ดที่มีแฟนคลับจำนวนมากถึง 1,100 ล้านคน ตามข้อมูลจากบริษัทวิเคราะห์ข้อมูล Kantar ในอังกฤษ ซึ่งแสดงให้เห็นว่าสโมสรฟุตบอลเหล่านี้ถือเป็น Soft Power ที่มีอิทธิพลอย่างสูง ทำให้มีแฟนคลับจากทั่วโลกอย่างล้นหลาม
ประเทศไทยมีพื้นฐานที่โดดเด่นในหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็นทุนทางวัฒนธรรม สถานที่ท่องเที่ยวที่งดงาม ศิลปะสมัยใหม่ กีฬามวยไทย และอาหารไทยที่มีชื่อเสียงระดับโลก เมื่อผสมผสานกับความคิดสร้างสรรค์และนวัตกรรม กลยุทธ์ Soft Power จึงเป็นโอกาสใหม่ในการสร้างรายได้ให้กับประเทศ และผลักดันให้ประเทศไทยเป็นที่จดจำในรูปแบบใหม่ที่มีทั้งมูลค่าทางเศรษฐกิจและคุณค่าต่อสังคม โดยสามารถแบ่งออกเป็น 11 ด้าน ได้แก่
มาลองดูตัวอย่าง Soft Power ของไทยที่เป็นที่รู้จักและได้รับความนิยมในระดับโลกกัน ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงพลังของวัฒนธรรม วิถีชีวิต และเอกลักษณ์ความเป็นไทยที่สามารถสื่อสารออกไปสู่สายตาชาวต่างชาติได้อย่างน่าสนใจ เช่น
ชุดไทยถือเป็นหนึ่งในซอฟต์เพาว์เออร์ด้านแฟชั่นของประเทศไทยที่สะท้อนเอกลักษณ์ความงามและความประณีตในการออกแบบอย่างชัดเจน การสวมใส่ชุดไทยไปเที่ยวชมวัดหรือสถานที่สำคัญ โดยเฉพาะในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา เป็นกิจกรรมที่ได้รับความนิยมมาอย่างยาวนาน และสร้างความประทับใจให้กับนักท่องเที่ยวต่างชาติ ไม่ว่าจะเป็นชาวจีน เวียดนาม หรือเกาหลีใต้
กระแสการแต่งชุดไทยถ่ายภาพสวยๆ กับพระปรางค์วัดอรุณราชวรารามฯ หรือวัดแจ้ง กำลังได้รับความนิยมอย่างมากในช่วงนี้ โดยนักท่องเที่ยวมักแชร์ภาพลงบนโซเชียลมีเดีย ทำให้เกิดแรงบันดาลใจให้ทั้งชาวไทยและต่างชาติมาเที่ยว พร้อมเช่าชุดไทยเพื่อร่วมเก็บประสบการณ์สุดประทับใจด้วยตนเอง ความนิยมนี้ไม่เพียงแต่ส่งเสริมภาพลักษณ์ทางวัฒนธรรม แต่ยังช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจท้องถิ่น ผ่านธุรกิจร้านเช่าชุดไทยที่เกิดขึ้นรอบบริเวณวัดอรุณฯ เพิ่มมากขึ้นอีกด้วย
กางเกงช้างถือเป็นอีกหนึ่ง Soft Power ของไทยในด้านแฟชั่นและการออกแบบ ด้วยลวดลายที่โดดเด่นและมีเอกลักษณ์ สะท้อนถึงความเป็นไทย โดยเฉพาะลายช้างซึ่งเป็นสัตว์ประจำชาติที่มีความผูกพันลึกซึ้งกับวัฒนธรรมไทยมาอย่างยาวนาน ทำให้กางเกงช้างกลายเป็นของฝากยอดนิยมในหมู่นักท่องเที่ยวต่างชาติ นอกจากนี้กางเกงช้างยังมีจุดเด่นเรื่องความสบาย เหมาะกับสภาพอากาศร้อนของไทย จึงกลายเป็นไอเทมที่ได้รับความนิยมทั้งในกลุ่มนักท่องเที่ยวต่างชาติ และกลุ่มคนไทยเองอย่างต่อเนื่อง
อีกหนึ่งซอฟต์เพาว์เออร์ของไทยที่โด่งดังไปไกลระดับโลกก็คือ “ยาดมสมุนไพรไทย” ซึ่งสะท้อนภาพลักษณ์ของไทยที่มีชื่อเสียงในเรื่องสมุนไพรและภูมิปัญญาพื้นบ้านได้อย่างชัดเจน ยาดมไทยกลายเป็นสินค้าที่ได้รับความนิยมทั้งในประเทศและต่างประเทศ ด้วยความน่าเชื่อถือในคุณภาพและส่วนผสมจากสมุนไพรที่มีสรรพคุณช่วยให้รู้สึกสดชื่นและผ่อนคลาย
ความนิยมของยาดมไทยยิ่งเพิ่มขึ้นจากกระแสของเหล่าศิลปินชื่อดังระดับโลกที่ใช้และโพสต์ภาพผ่านโซเชียล ไม่ว่าจะเป็นแจ็คสัน หวัง หวังอี้ป๋อ แบมแบม GOT7 หรือแม้แต่ลิซ่า BLACKPINK จนทำให้ “ยาดมไทย” กลายเป็นไอเทมสุดฮิตที่ชาวต่างชาติรู้จักและอยากลองด้วยตัวเอง ส่งผลให้ตลาดสินค้ายาดมเติบโตแตะหลักพันล้านบาทต่อปี และกลายเป็นอีกหนึ่ง Soft Power ของไทยที่ทรงพลังไม่แพ้สินค้าใดๆ
ข้าวเหนียวมะม่วง ถือเป็นหนึ่งใน Soft Power ด้านอาหารของไทยที่โดดเด่นอย่างมาก เดิมทีเมนูของหวานจานนี้ได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยวต่างชาติอยู่แล้ว แต่เมื่อศิลปินสาว “มิลลิ” (Milli) ได้นำข้าวเหนียวมะม่วงขึ้นไปเป็นส่วนหนึ่งของการแสดงบนเวทีคอนเสิร์ตระดับโลกอย่าง Coachella 2022 เลยยิ่งทำให้เมนูนี้กลายเป็นกระแสไปทั่วโลก
ทันทีที่โชว์จบ คำว่า “Mango Sticky Rice” กลายเป็นคำค้นหายอดฮิต นักท่องเที่ยวหลายคนเกิดความสนใจ อยากรู้ว่าเมนูนี้คืออะไร และต้องการลิ้มลองด้วยตัวเอง ส่งผลให้ยอดสั่งซื้อข้าวเหนียวมะม่วงเพิ่มขึ้นอย่างมากในช่วงเวลานั้น จนกลายเป็นของหวานที่พบเห็นได้ทั่วไปในตลาดนัดหรือแหล่งท่องเที่ยวยอดนิยมในสายตานักท่องเที่ยวต่างชาติ และยังคงเป็นเมนูที่ช่วยสร้างภาพจำที่ดีให้กับประเทศไทยในเวทีโลกอีกด้วย
เมื่อพูดถึงชื่ออีเวนต์ระดับโลกที่ผู้คนรู้จักและให้ความสนใจ เชื่อว่า “เทศกาลมหาสงกรานต์” หรือ “Water Festival” ของไทย ต้องติดโผในความทรงจำของหลายคนอย่างแน่นอน งานประเพณีเชิงวัฒนธรรมนี้มีภาพลักษณ์ที่โดดเด่น สะท้อนความสนุกสนานและเอกลักษณ์ไทยที่เผยแพร่สู่สายตาชาวโลกมาอย่างต่อเนื่อง จนกลายเป็นเทศกาลสำคัญที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวต่างชาติให้เดินทางมาร่วมสัมผัสบรรยากาศด้วยตัวเองในทุกปี
ไม่เพียงเท่านั้น ปัจจุบันสงกรานต์ไทยยังถูกยกระดับสู่เวทีสากล ผ่านงาน “S2O Songkran Music Festival” ที่นำเอาวัฒนธรรมการเล่นน้ำช่วงสงกรานต์มาผสมผสานกับเทศกาลดนตรีสุดมันส์ โดยจัดขึ้นมาแล้วในหลายประเทศ เช่น ญี่ปุ่น ไต้หวัน จีน และเกาหลีใต้ กลายเป็นอีกหนึ่ง Soft Power ที่สร้างภาพจำอันสนุกสนานและทันสมัยให้กับวัฒนธรรมไทยในระดับนานาชาติ
ปรากฏการณ์ซีรีส์วายในไทยเติบโตอย่างรวดเร็วใน 3-4 ปีที่ผ่านมา จากคอนเทนต์เฉพาะกลุ่มสู่กระแสหลัก สร้างระบบเศรษฐกิจใหม่ที่เรียกว่า "Y Economy" ซึ่งถือเป็นหนึ่งในตัวอย่าง Soft Power ของไทย โดยไทยเป็นผู้นำด้านการผลิตซีรีส์วายในเอเชีย และได้รับความนิยมในไต้หวัน อินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์ มูลค่าตลาดรวมคอนเทนต์วายจากไทยสูงถึง 1,000 ล้านบาท
ข้อมูลจากกรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศ (DITP) เผยว่าการขายคอนเทนต์วายสามารถสร้างรายได้ถึง 360 ล้านบาทในปี 2564 ขณะที่อุตสาหกรรมภาพยนตร์มีมูลค่า 1,585 ล้านบาท และการแพร่ภาพ-กระจายเสียงสูงถึง 32,463 ล้านบาทในปี 2563
กระแส T-Pop ของไทยในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมาไม่ได้จำกัดแค่วงไอดอล Boy Band หรือ Girl Group แต่ยังครอบคลุมทุกแนวดนตรีของไทย โดยเฉพาะ “ความหลากหลายทางดนตรี” ซึ่งถือเป็นจุดแข็งของไทย หนึ่งในกระแสที่น่าสนใจคือการเติบโตของวงการดนตรีอิสระ หรือ "อินดี้ป๊อป" ในไทย ซึ่งได้รับความสนใจจากชุมชนดนตรีอิสระในต่างประเทศ ส่งผลให้ศิลปินไทยจำนวนมากมีโอกาสเดินสายทัวร์คอนเสิร์ตทั้งในระดับเอเชียและระดับโลก
ตัวอย่างศิลปินที่ได้รับความนิยมในกระแส T-Pop และอินดี้ป๊อป ได้แก่ Phum Viphurit ได้รับการยอมรับในระดับสากลจากเพลง "Lover Boy" ที่ได้รับความนิยมในต่างประเทศและมีทัวร์คอนเสิร์ตทั่วโลก 4EVE เป็นวงเกิร์ลกรุ๊ปที่ได้รับความนิยมทั้งในไทยและต่างประเทศ ด้วยเพลงที่มีเอกลักษณ์และการแสดงที่น่าประทับใจ BUS บอยแบนด์ที่เพิ่งได้รับความสนใจในวงการ T-pop และได้รับการยอมรับจากต่างประเทศ โดยเฉพาะการขึ้นแสดงในงาน Golden Disc Award 2025
การส่งเสริมและพัฒนา Soft Power ของประเทศไทยไม่ได้มีแค่ประโยชน์ในด้านการสร้างการยอมรับในระดับสากลเท่านั้น แต่ยังส่งผลดีต่อเศรษฐกิจและสังคมไทยในหลายๆ ด้าน ซึ่งสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการขับเคลื่อนการเติบโตและพัฒนาอย่างยั่งยืน เช่น
การผลักดัน Soft Power เพื่อความยั่งยืนในอนาคตควรเริ่มจากการศึกษาและปลูกฝังจิตสำนึก โดยบูรณาการซอฟต์พาวเวอร์และความยั่งยืนในหลักสูตรการศึกษา พร้อมส่งเสริมการคิดสร้างสรรค์ (Creative Thinking) ผ่านการสร้างความร่วมมือระหว่างประเทศ เช่น ความร่วมมือกับองค์กร UNESCO เพื่อพัฒนาสังคมและวัฒนธรรม
นอกจากนี้ยังควรพัฒนาแพลตฟอร์มดิจิทัล เช่น การสร้างคอนเทนต์เกี่ยวกับวิถีชีวิตไทยบน TikTok และ YouTube เพื่อกระตุ้นความสนใจในระดับสากล และสร้างการเชื่อมโยงระหว่างวัฒนธรรมไทยกับผู้ชมทั่วโลก สุดท้ายควรจัดตั้งศูนย์ส่งเสริม Soft Power ไทยเป็นศูนย์กลางเชิงกลยุทธ์ในการวางแผนและบริหารจัดการ โดยใช้แนวคิดสร้างสรรค์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการดำเนินการ และสร้างความร่วมมืออย่างยั่งยืนระหว่างประเทศ
Soft Power คือความสามารถในการใช้วัฒนธรรม การศึกษา ศิลปะ และค่านิยมในการดึงดูดและมีอิทธิพลต่อประเทศอื่น โดยไม่ใช้กำลังทหารหรือเศรษฐกิจเป็นเครื่องมือหลัก ตัวอย่างของ Soft Power ไทย เช่น ชุดไทย ข้าวเหนียวมะม่วง สงกรานต์ และ T-Pop ซึ่งการส่งเสริม Soft Power จะช่วยสร้างความเข้าใจ ความไว้วางใจ และความร่วมมือระหว่างประเทศ
นอกจากนี้ยังสามารถเสริมสร้างเศรษฐกิจ การลงทุน และความสัมพันธ์ที่ดีระยะยาว การผลักดันให้เกิด Soft Power ควรเริ่มจากการศึกษาและสร้างความคิดสร้างสรรค์ พร้อมการพัฒนาความร่วมมือระหว่างประเทศและแพลตฟอร์มดิจิทัล ซึ่งสามารถเชื่อมโยงกับโอกาสในการหางานที่ Jobsdb เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการสร้างสรรค์และพัฒนาอาชีพที่เกี่ยวข้องกับการเสริมสร้าง Soft Power ของประเทศ